klik hier om naar mijn hoofdpagina te gaan


BOEKBESPREKING
Heleen M Dupuis: Op het scherp van de snede , Goed en kwaad in de geneeskunde.
Uitgeverij Balans, Amsterdam 1998. ISBN 90 5018 388 3


      Heleen Dupuis is hoogleraar Medische Ethiek aan de Leidse Universiteit. Ze wil laten zien dat er in en rond het hedendaagse geneeskundige denken 'fundamentele denkfouten' worden gemaakt die leiden tot 'schade voor individu en samenleving'. Het boekje staat gewoon in de openbare bibliotheek, dus moet een outsider zoals ik er zich op hoofdlijnen een mening over kunnen vormen. Wij katholieken mogen de medische ethiek niet kritiekloos aan andersdenkenden overlaten.

      Om te beginnen trekt ze een parallel tussen een hedendaags onkritisch geloof in de geneeskunde, voortkomend uit een behoefte aan zekerheid, en het 'traditionele' geloof in de godsdienst. De dokters van nu zijn de priesters van toen. Ze oordeelt daarbij zelf voorbarig over de godsdienst. Zij zegt bijvoorbeeld dat godsdienst een reactie op doodsangst is, en dat jongeren lijden onder de seksuele moraal van de kerken.

      Dupuis toont aan dat te vaak een onvoldoende onderbouwde medische behandeling wordt toegepast. Ze stelt dat men vaak beter elke medisch-technische behandeling achterwege kan laten. Als oorzaak van dit teveel behandelen noemt ze, naast de eerder vermelde onkritische houding tegenover de geneeskunde: de eenzijdige vakkennis van specialisten, financiële stimulansen in verband met het door de geneesmiddelenindustrie gesponsorde onderzoek, en (vooral in de USA) de dreiging met juridische schadeclaims. Dit klinkt allemaal verstandig. Het komt inderdaad te veel voor dat patiënten eenzijdig worden voorgelicht en daardoor 'kiezen' voor een behandeling die wel belastend is maar niet effectief.

      Maar daarna komt het onchristelijke uitgangspunt van Heleen Dupuis duidelijk aan het licht. Zij geeft voorbeelden van wat zij noemt 'ongewenst medisch handelen', zoals het toedienen van antibiotica aan een zwaar gehandicapte maar levensvatbare baby met bijkomende infecties. Bij 'twijfel' wil zij principieel niet ingrijpen ('in dubio abstine'). Maar als een ongeboren kind ernstige afwijkingen vertoont, wil zij aan de ouders het recht geven dat kind te laten aborteren. Ze kunnen dan weer een nieuwe zwangerschap 'uitproberen'. Zij wil bejaarden aan pillen helpen om zichzelf te doden. Waar blijft nu haar terughoudendheid? Dupuis spreekt ten onrechte van 'overleven van lage kwaliteit', en beweert dat 'verlenging van lijden nooit als een succes mag worden beschouwd'.

      Wat hiervan te denken? Er zijn natuurlijk grenzen die de techniek niet mag overschrijden. Dat geldt in de veeteelt, en evenzo in de geneeskunde. Niet dat Dupuis die grenzen zuiver aangeeft. Men moet zich wel bezinnen op de effectiviteit en de schadelijke bijwerkingen van een behandeling. En op landelijk bestuursniveau moet men ook nadenken over de kosten. Men mag dan wat mij betreft meer geld uittrekken voor goede hulp aan de arme landen. Veel meer geld voor zorg en veel minder voor medische technologie.
Maar men mag niet gering denken over het leven van een gehandicapte mens. En hoewel wij het lijden van onze naaste meestal moeten verzachten, mogen wij ook weer niet te afkerig zijn van het lijden. In het lijden en in de zorg voor de lijdende medemens eren wij God als Schepper, en volgen wij Christus na door het kruis te dragen. Daar worden wij betere mensen van. Het menselijk leven is een geschenk voor de eeuwigheid, en we zullen hiernamaals moeten verantwoorden hoe we het hebben aanvaard. Met redeneringen als van Dupuis begeeft men zich trouwens in de praktijk op een hellend vlak: ook het leven van bijvoorbeeld een blinde baby wordt dan al gauw als minderwaardig gezien. En op een lastige bejaarde zal druk worden uitgeoefend om uit het leven te stappen.

      Heleen Dupuis behandelt veel voorbeelden. Zij lijkt oprecht begaan met het lijden van de zieken. Zij wandelt echter over de brede weg, en sluit zich te gemakkelijk aan bij mensen als jij en ik die vaak te gemakzuchtig en te ongelovig zijn. Het blijkt uiteindelijk dat zij bang is. Niet zo zeer voor de dood, maar wel voor het leven en lijden en sterven in overgave aan God. Nu hebben wij die angst natuurlijk allemaal. Maar dan zijn er betere raadgevers dan Dupuis, zelfs als we Jezus even buiten beschouwing laten. Een goed voorbeeld is onze heilige Theresia van Lisieux, die al haar lijden offert aan God, en op Hem vertrouwt 'als een kind dat blind vaart op de liefde van zijn ouders'.


Gedaan te Maastricht in november en december 1999 door dr HFH Reuvers.